Przewlekła białaczka szpikowa
Wszystkie komórki krwi (krwinki białe, czerwone i płytki krwi) powstają w szpiku kostnym, czyli tkance, która znajduje się wewnątrz kości. Krwinki powstają z obecnych w szpiku kostnym komórek macierzystych. Do przewlekłej białaczki szpikowej dochodzi, kiedy w komórce macierzystej pojawi się charakterystyczna zmiana genetyczna określana jako chromosom Philadelphia lub gen fuzyjny BCR/ABL. Produktem tego genu fuzyjnego jest białko bcr-abl wykazujące aktywność tzw. kinazy tyrozynowej czyli enzymu biorącego udział w takich procesach jak wzrost czy różnicowanie komórek. Skutkiem w/w zmian genetycznych jest nadmierne namnażanie się klonu białaczkowego i upośledzenie jego niszczenia. Jest to choroba ludzi w średnim wieku, ale może wystąpić w każdym okresie życia. Rocznie odnotowuje się ok. 1-1,5 przypadków/ 100 tysięcy mieszkańców. Przewlekła białaczka szpikowa jest często rozpoznawana przypadkowo podczas badania morfologii krwi. Charakteryzuje się znacznie zwiększoną ilością krwinek białych (leukocytoza) przy współistniejącej zwiększonej ilości płytek krwi. Poziom hemoglobiny może być obniżony lub w normie. Opisany obraz morfologii krwi często występuje w infekcjach, głównie bakteryjnych. Podczas badania pacjenta stwierdza się znaczne powiększenie śledziony. Choroba najczęściej rozpoznawana jest w tzw. fazie przewlekłej, jednak wykazuje naturalną skłonność do ewolucji i jeśli nie jest skutecznie leczona, prędzej czy później dochodzi do jej progresji w ostrą białaczkę. Taki stan nazywa się przełomem blastycznym. Często etapem pośrednim jest tzw. faza akceleracji (przyspieszona).
Objawy choroby:
- związane ze znacznie zwiększoną ilością krwinek białych: zaburzenia widzenia, świadomości, bóle głowy, duszność
- związane z powiększoną śledzioną: bóle brzucha, głównie w lewym podżebrzu, uczucie pełności w jamie brzusznej
- objawy ogólne: utrata masy ciała, wzmożona potliwość
Do rozpoznania choroby niezbędne są:
- morfologia krwi z rozmazem mikroskopowym
- biopsja aspiracyjna szpiku kostnego, niezbędna do określenia fazy choroby i wykluczenia ew. ostrej białaczki
- badanie genetyczne i molekularne krwi i/lub materiału pobranego drogą biopsji szpiku celem wykazania typowych zmian genetycznych i molekularnych czyli chromosomu Philadelphia i genu BCR/ABL, które są podstawą rozpoznania tej choroby. Ważne jest określenie wyjściowej liczby kopii genu BCR/ABL, która podczas leczenia będzie służyć do monitorowania jego skuteczności.
Celem leczenia jest wyeliminowanie komórek z obecnością chromosomu Philadelphia/ genu fuzyjnego BCR/ABL, czyli uzyskanie trwałej remisji umożliwiającej wieloletnie przeżycie w poczuciu zdrowia. Całkowitą remisję choroby można uzyskać u większości pacjentów.
Podstawę leczenia stanowią tzw. inhibitory kinazy tyrozynowej BCR/ABL. Zaliczamy do nich: inhibitory I generacji- imatynib; II generacji- dazatynib, nilotynib i bosutynib oraz III generacji- pomatynib. Są to leki doustne, przez co leczenie u większości pacjentów odbywa się w domu. Chory wymaga stałych kontroli w Poradni Hematologicznych, podczas których bada się morfologię krwi i ocenia liczbę kopii genu BCR/ABL na podstawie badań genetycznych wykonywanych również z krwi obwodowej. W razie braku skuteczności w/w leków pacjent może być skierowany na przeszczep szpiku. U takich pacjentów czasową kontrolę nad chorobą można uzyskać dzięki zastosowaniu takich leków jak interferon czy hydroksykarbamid.
